MUSTAFA KEMALİSMET İNÖNÜ
KÂZIM ÖZALP
ASIM GÜNDÜZ
Türk
ordusu, Sakarya’da tutunmasa idi, Anadolu Millî Hareketi büyük bir
tehlikeye düşmüş olacaktı. Bu takdirde, ordu, ancak Kızılırmak gerisine
çekilebilirdi. Geri çekilme bir bozguna dönmese bile, yeni cephenin
ilerisinde kalacak bölgeye (Sinop, Kastamonu, Çankırı ve Ankara) mensup
askerlerin büyük ölçüde dağılması mukadderdi. Ayrıca, Ankara’nın
Yunanlılar tarafından işgalinin, Millî hareket için, siyasî bakımdan
telâfisi güç, ağır bir darbe teşkil edeceği muhakkaktı. Yunan ordusuna
sonsuz bir güven besleyen Lloyd George, İngiliz Genel Kurmayı karşısında
bir kere daha haklı çıkacak ve bu durum Fransızları da tereddüde
sevkedecekti. Moskova Antlaşmasına rağmen, Rusya’nın Ankara hükümetine
karşı henüz pekişmemiş olan güveni sarsılacak, tutumunu değiştirmesi
gerekecekti.
En iyimser bir tahmin ile Türkiye
Büyük Millet Meclisinin, çoğunluk sağlayabilecek bir üye sayısı ile
Kayseri’ye yerleştiğini kabul edelim. Sakarya’nın mağlûp Başkumandanı
Mustafa Kemal Paşa’nın, bu Meclis karşısındaki durumunu kestirmek güç
değildir. Tahammül edilemeyecek hâle gelen Meclisi, M. Kemal Paşa
dağıtabilir miydi? Böyle bir hareket nasıl bir sonuca ulaşırdı?
Gönüllerinde başka bir arslan (Enver Paşa) yatan milletvekillerinin
tutumu ne olacaktı? Bütün bu ihtimâller, kaybedilecek bir meydan
muharebesinin arkasında yatmakta ve muharebe devam ederken bazı
hazırlıklar yapılmakta idi.
Sabahattin Selek