MANAS
WILHELM RADLOFF
Manas destanı, Manas adlı
kahramanın çevresindeki olaylar zincirine bağlı olarak Kırgızların tarihini,
geleneklerini, din ve inançlarıyla mitolojilerini anlatan eserdir. Manas, bir
milyona yaklaşan dize sayısıyla dünyanın en uzun destanıdır.
Destanın ortaya çıkışı ve
taşıdığı izlere ilişkin değişik görüşler vardır. Bir görüşü göre destanın
tarihi Kırgızların Yenisey ırmağı boylarında toplandıkları IX. yüzyıla kadar
gider. Bir başka görüş de Kırgızların Müslümanlığı kabul ettikleri XI.-XII.
yüzyıllarda Türkistan’ın Yedisu yöresinde yürüttükleri savaşlardan
kaynaklandığını ileri sürer. Anlatılan olaylar, destanın XIX. yy. ikinci
yarısında yazıya geçirilmesine kadar gelmektedir. Bu özelliklerinden dolayı
Manas Destanı, Kırgız kültürünün eski ve değerli bir kaynağı olarak bilinir.
Bin yıl kadar süren gelişme evresinde, Kırgızların ilişkide bulundukları her
toplumdan gelen kültür etkileri destanın yapısında görülür. Bütün bu ögeler,
Kırgızların eski dini Şamanlık ve son benimsedikleri din olan İslâmiyetle
ilgili ögeler iç içedir. Orazbakoğlu Sagımbay, Karalayoğlu Sayakbay, Yusuf
Mamay gibi XIX. ve XX. yy’da yaşamış ‘Manasçı’lar, destanı bir anlamda ulusal
bir bellek olarak sürdürürken, içine kendi çağlarındaki olayları da katarak
zenginleştirmişlerdir.
Nurer
Uğurlu